Page 140 - SİNCAN TARİH VE KÜLTÜR ATLASI

eşi ve onun hocası Evhadüddîn-i Kirmânî’nin kızı olduğunu iddia etmiştir.
Mikâil Bayram’ın bu çalışması kesin bir delile dayanmayan ve varsayımla-
rını tarihi hakikatlermiş gibi dile getirmesinden ibarettir.

Sonuç olarak Bâcıyân-ı Rûm teşkilatı hakkında bilinen Aşıkpaşazâ-
de’nin ifadesi, yazılanlar ise şahsi yorumlardan ve tahminlerden ibarettir.
Bu konudaki kanaatimiz Anadolu Selçukluları döneminde “bâcı”, “hatûn”,
“kadın”, “ebe” ve “ana” gibi unvanlarla anılan bilge ve cengaver şahsiyetle-
rin varlığına işaret edilmektedir. Fâtıma Bâcı köyü ve çevresinde Bektaşi
geleneğinin mevcudiyetine dair bir belge ve iz bulunmamaktadır.
Ankara coğrafyasında Anadolu Selçukluları döneminde yaşamış çok
sayıda bilge hatun kişinin adı kaynaklarda zikredilmektedir. Anadolu ef-
sanesinin esin kaynağı ve Oruç Gazi’nin anası “Kırmızı Ebe” (Taşlıca- Kı-
zılcahamam), Sultan III. Alaeddin’in kızı ve Ankara’da çok sayıda hayrat
yaptıran “Melike Hatûn” (Altındağ-Ankara), Tapduk Emre’nin kızı “Bacım
Sultan” (Tekkeköy-Nallıhan) bu bilge şahsiyetlerden bazılarıdır.
Eğirdirli Muhyiddin Çelebi, “Hızırnâme”de bir Cuma gecesi Zilkade
880/1476 tarihinde Isparta’da yapılan manevî bir toplantıya (Cemiyyet-i
Kübrâ) Fâtıma Bâcı’nın da katıldığını şu mısralarla anlatır: 56

Ol Karaca Ahmed gelür, hem Fâtıma Bâcı gelür.
Tuğrul Baba, Turhal Baba bir gine görsem yüzlerin.
Şeyh Evhadüddîn Hâmid el-Kirmanî’nin kızı ve Ahi Evrân’ın hanımı olan
Fatma Bacı (Fatma Hatun), Yunus Emre’nin şeyhi Tabduk Emre’nin kızı Ba-
cım Sultan ve Seyyid Nureddîn kızı Fâtıma Bâcı ayrı ayrı kişilerdir. Tapduk
Emre’nin kızı Bacım Sultan’ın türbesi Nallıhan ilçesi Tekkeköy’dedir. 57
Ankara Sancağı tahrir ve evkâf defterlerindeki kayıtlarda çok sayı-
da “Bâcı” adı ve unvanı taşıyan hatun kişiler bulunmaktadır. Emir Mah-
mud’un kızı Bâcı Hatûn’un Ankara şehir merkezi ve taşrasında mülkleri
Fatih dönemi tahririnde kayıtlıdır. Ayrıca “Paşa” unvanını taşıyan hatun-
ların adı zikredilmektedir.

Vilâyet-i Bâcı/Bâcı-İli

“Velâyetnâme” haricinde Fâtıma Bâcı hakkında yazılı kaynaklarda
bilgi bulunmamasına rağmen Fatih döneminde yazılan 1463 yılına ait
Ankara Sancağı Mufassal Tahrir Defteri’nde “Vilâyet-i Bâcı” ve “Bâcı-İli”
adında idari bir merkez bulunmaktadır. Bu idari birimin merkezi Fâtıma
Bâcı Türbesi’nin bulunduğu “Fâtıma Bâcı” (Bacı) köyüdür. Yine aynı def-
terde Çubuk ve çevresini içine alan “Binâri-İli” bulunmaktadır.

Fâtıma Bâcı köyünün yıllık vergi hasılı Fâtıma Bâcı Zâviyesi Vakfı’na
aittir. Yaklaşık 350 nüfuslu olan köyün 1463’de yıllık vakıf geliri 7.440
akçedir. Seyyid Ali oğlu Şeyh Mehmed, zâviyenin şeyhidir. Bacı Camii,
124