Page 432 - SİNCAN TARİH VE KÜLTÜR ATLASI

Zir kazasında 9089 zükur, 9207 inas, 7133 islâm zükur, 7842 islâm
inas, 9 rum zükur, 9 rum inas, 981 ermeni zükur, 1042 ermeni inas, 366
protestan zükur, 314 protestan inas, nüfus.

Zîr Kazasına Dair Ma’lûmât

Zîr kazası garben Ayaş, şarken Ankara, şimâlen Yabanâbâd, cenûben
Sivrihisar kazalarıyla muhatdır. Merkez-i kaza olan İstanos kasabası mer-
kez-i vilayete altı sa’at bu’d mesâfede ve Çubuk Çayının cihet-i yesârında
ve bir dağın eteğinde mebnidir.

Nefs-i kasabada Müslim ve gayr-i Müslim 1.368 zükûr ve 1.364 inâs nü-
fus mevcûd oldığı gibi ma’a kasaba Zîr kazasının hâvi oldığı umûm kurâ-
nın Müslim ve gayr-i Müslim nüfusı 8.994 zükûr ve 9.053 inâs nüfusdan
ibâretdir.

Dâhil-i kazada 3.723 hâneyi hâvi 104 kura ve 90 aded câmi-i şerîf, bir
medrese, 28 su değirmeni, kârgir ve ahşab iki cesîm köprü, bir bâb hükü-
met konağı, bir selh-hâne, bir derbend, 2 han, 15 sof dest-gâhı, 6 kahvehâ-
ne, 80 dükkân mevcuddur. Mehdi karyesinde (Mehdi Baba) Kayı karye-
sinde (Hüseyin Dede) türbesi ve Bacı karyesinde (Bacım Sultan) [Fatıma
Bacı] ve Hacı Tuğrul karyesinde (Ertuğrul Baba) [Hacı Tuğrul Baba] ve
Memlik karyesinde (Aba Dede) [Abalı Baba] medfûndur.

İstanos kasabasında mevcûd ve bânisi gayri ma’lûm olan câmi-i şerî-
fin tarz inşâsında gösterilen asâr-ı mehâret ve nefâset üstadının fenn-i
mi’marideki derece-i liyâkat ve iktidârına bürhân-ı mücessemdir. Etfâl-ı
Müslime-i sıbyanına mahsûs olarak 95 bab mekteb oldığı gibi iki Ermeni
ve bir Protestan mektebi ve kilisesi vardır.

Mahsûlatı buğday, arpa, pirinc, çavdar, burcak, mercimek, nohud,
üzüm, elma, armud, zerdali, erik, vişne, dut, şeftali, ayva ve kavun, kar-
buz ve sınâyi’ ve ticâreti Ankara sofi nâmıyla meşhûr olan sof ve şâli gibi
mensûcat-ı nefîseye münhasırdır. İstanos kasabasında haftada bir def’a
pazar günleri bâzâr küşâd idilmekdedir. Kazada 16.994 re’s tiftik, 57.951
koyun, 93 kıl keçi, 800 manda, 1.600 kara sığır, 400 esb, 60 ester mevcûd
olub senevî 60.000 kıyye tiftik ve 15.000 kıyye yapağı 500 kıyye siyah be-
yaz kıl hâsıl olmakdadır.

Zîr kazasının arâzisi tûlen 24 arzen 12 sa’at mesâfeyi hâvi olub sülü-
sey mezrû’ ve sülüsânı mer’a ve çayır ve zira’ata gayr-i kâbildir.

Kasabanın pişgâhında cereyân iden cesîm bir nehir güzergâhındaki
tarla ve bostanları irva ile kasabanın cihet-i cenûbiyesinden bi’l-murûr
Sivrihisar kurbunda Sakarya nehrine münsab olur. Merkez-i kazaya tah-
minen üç buçuk, dört sa’at mesâfede vâki’ Egrendi [İmrendi] ve Eymir
416