Page 429 - SİNCAN TARİH VE KÜLTÜR ATLASI

Gardiyân: Hasan ve Hacı Ağa
Süvâri Tahsîldârı: Dede Hakkı, Ömer ve Nişan Efendiler
(Ankara Vilayeti Sâlnâmesi, Sene 1318, Def’a 13, s.130-131)

Zîr Kazası

Zîr kazası garben Ayaş, şarken Ankara, şimâlen Yabanâbâd, cenûben
Sivrihisar kazalarıyla muhatdır. Merkez-i kaza olan İstanos kasabası mer-
kez-i vilayete altı sa’at bu’d mesâfede ve Çubuk Çayının cihet-i yesârında
ve bir dağın eteğinde mebnidir.

Nefs-i kasabada Müslim ve gayr-i Müslim 1.368 zükûr ve 1.364 inâs nü-
fus mevcûd oldığı gibi ma’a kasaba Zîr kazasının hâvi oldığı umûm kurâ-
nın Müslim ve gayr-i Müslim nüfusı 8.912 zükûr ve 8.930 inâs nüfusdan
ibâretdir. Dâhil-i kazada 3.767 hâneyi hâvi 104 kura ve altı aded câmi-i
şerîf, yüz iki mescid, bir medrese mevcûd oldığı gibi yigirmi dokuz aded
su değirmeni, biri kârgir diğeri ahşab iki cesîm köprü, bir bâb hükümet
konağı, bir selh-hâne bir derbend, dört han, onbeş aded sof dest-gâhı, altı
aded kahvehâne, altmış dükkân vardır. Mehdi karyesinde (Mehdi Baba)
Kapı [Kayı] karyesinde (Hüseyin Dede) türbesi mevcûd, Bacı karyesinde
(Bacım Sultan) [Fatıma Bacı] ve Hacı Tuğrul karyesinde (Ertuğrul Baba)
[Hacı Tuğrul Baba] ve Memlik karyesi’nde (Aba Dede) [Abalı Baba] ve Bağ-
lum karyesinde (Hasan Dede) medfûndur.
İstanos kasabasında mevcûd ve bânisi gayri ma’lûm olan câmi-i şerî-
fin tarz inşâsında gösterilen asâr-ı mehâret ve nefâset üstadının fenn-i
mi’marideki derece-i liyâkat ve iktidârına bürhân-ı mücessemdir. Etfâl-ı
Müslime-i sıbyanına mahsûs olarak otuz ve Ermeni ve Protestana mah-
sûs birer mekteb vardır.

Mahsûlatı buğday, arpa, pirinc, çavdar, burcak, mercimek, nohud,
üzüm, elma, armud, zerdali, erik, vişne, dut, şeftali, ayva ve kavun, kar-
buz ve sınâyi’ ve ticâreti Ankara sofi nâmıyla meşhûr olan sof ve şâli gibi
mensûcat-ı nefîseye münhasırdır. İstanos kasabasında haftada bir def’a
pazar günleri bâzâr küşâd idilmekdedir. Kazada 76.994 re’s tiftik, 57.951
koyun, 93 kıl keçi, 800 manda, 1.600 kara sığır, 400 esb, 60 ester mevcûd
olub senevî 60.000 kıyye tiftik ve 15.000 kıyye yapağı 500 kıyye siyah be-
yaz kıl hâsıl olmakdadır.

Zîr kazasının arâzisi tûlen 24 arzen 12 sa’at mesâfeyi hâvi olub sülü-
sey mezrû’ ve sülüsânı mer’a ve çayır ve zira’ata gayr-i kâbildir.

Kasabanın pişgâhında cereyân iden cesîm bir nehir güzergâhındaki
tarla ve bostanları irva ile kasabanın cihet-i cenûbiyesinden bi’l-murûr
Sivrihisar kurbunda Sakarya nehrine münsab olur. Merkez-i kazaya tah-
minen üç buçuk, dört sa’at mesâfede vâki’ Egrendi [İmrendi] ve Eymir

413