Page 150 - SİNCAN TARİH VE KÜLTÜR ATLASI

2. ANKARA AHÎLERİ

Ankara, “fütüvvet ehli” ahîlerin yaşadığı önemli bir şehirdir. Günü-
müzde Ankara şehir merkezinde ahî reisleri tarafından yapılan, her biri
bir sanat şaheseri olan cami ve mescidler ibadete açıktır.

“Fütüvvet” ve “Ahîlik”, İslâm kültür ve uygarlığı içerisinde dinî ve ah-
laki, ekonomik ve sosyal yönden önemli roller üstlenmiş kurumlardır.
Ahiliğin temelini oluşturan “fütüvvet”in ana kaynakları ise “Fütüvvetnâ-
me”lerdir. Ahilik ve fütüvvet kurumları üzerine de günümüze kadar çok
sayıda araştırma yapılarak, yayınlanmıştır.

“Ahî”; köken itibariyle Arapça bir kelime olup “erkek kardeşim” anlamı-
na gelir. Diğer taraftan, bu sözcük “Divânu Lügati’t-Türk” ve “Kutadgu Bilig”
gibi eski Türkçe eserlerde yer alan “cömert, eli açık, ali cenap” gibi anlamlara
gelen “Akı” sözcüğündeki “k” harfinin yumuşayarak “h” biçimine değişmesi
sonucu ortaya çıktığını iddia eden görüşler de vardır. Tarihte ilk “Ahî” adın-
dan söz edilen “Ahî Ferec Zencani”dir. Ahîliğin prensipleri Kur’an-ı Kerîm ve
Hazreti Peygamber Efendimizin (s.a.v) sünnetine dayanır. İslami anlayışa
doğrudan bağlı olan Ahîlik, tasavvufta önemli bir yeri bulunan “uhuvvet”
hatırlatmasından dolayı da kolayca yayılmış ve kabul görmüştür.
Ahîlik kurumunun Anadolu’da kurulmasında “fütüvvet” teşkilatının bü-
yük etkisi olmuş, İslam’ın ilk asrından itibaren görülmeye başlayan fütüvvet
teşekkülleri içinde daha sonraki yüzyıldan itibaren de esnaf birlikleri orta-
ya çıkar. Başka bölgelerde mensuplarına “civanmerd”, “ayyâr” (ayyârân) ve
“fetâ” (fityan) gibi isimler verilen fütüvvet ülküsünün, İslam’ın yayılmasına
paralel olarak Suriye, Irak, İran, Türkistan, Semerkand, Endülüs, Kuzey Afrika
ve Mısır’da esnaf ve sanatkârlar arasında yaygın olduğu bilinir.

Türkler, İslâmiyet’i kabul ederek ve Anadolu’ya yerleşmelerinden iti-
baren fütüvvet ülküsünü benimseyerek bunu kendilerine has yiğitlik, cö-
mertlik ve kahramanlık vasıflarıyla da süslerler. Bunun yanında Ahîliğin
temel belirleyicisi olan İslamî-tasavvufî düşünüş ve yaşayışı da kabulle-
nerek günlük hayatlarında uygularlar.

Abbasî Halifesi Nâsır-Lidînillâh, siyasi ve sosyal durumu gittikçe bozulan
devlet otoritesinin yeniden kurulmasında, içtimai huzurun sağlanmasında
fütüvvet birliklerinin büyük bir güç olacağını düşünerek bu teşekkülleri siya-
134