Page 267 - SİNCAN TARİH VE KÜLTÜR ATLASI

Ankara Valisi tarafından bakılmaları için yerli ailelere teslim edilir ve ço-
cukların, bakım ücretleri hükümet tarafından bu ailelere ödenir. Açlık ve
gıda yetersizliği nedeniyle halk sokaklara dökülür. Zahire dilenir, yollara
düşen zahire tanelerini toplar. Geceleri bağ ve bahçelerde uyur. Açlıktan
ölme derecesine gelen halk, telef olan koyun ve diğer hayvanların leşlerini
dahi yemekte tereddüt edemez duruma gelir. Keskin kazasında 11 yaşında
bir kız çocuğunun açlık nedeniyle, ölen merkebin leşini yediği tespit edilir.
Aç kalan Ankaralılar, “üzüm çekirdeği, pamuk çekirdeği ve ayrık otu kökü-
nü karıştırıp el değirmenleriyle çekerek elde ettikleri undan ekmek yapıp”
açlıklarını gidermeye çalışırlar.
İngiliz seyyah F. Burnaby, 1873-74 kıtlığında Ankara ve civarında yakla-
şık on sekiz bin kişinin öldüğünü ve çok sayıda kişinin de başka vilâyetlere
göçtüğünü kaydeder.

1873 Kasım’ında yağan şiddetli yağmurlar etrafı göle çevirmiş ve 1874
Ocak ayında başlayan kar yağışının iki buçuk ay sürdüğünü, çevre ile bağ-
lantının kesildiğini, köylünün tohumluk zahireyi yiyecek için kullandığını
yazan Burnaby, çok sayıda hayvanın da açlıktan ve soğuktan telef olduğu-
nu anlatır. Ankara’da bulunan İngiltere Konsolosu Gatheral 1876 yılı rapo-
runda, Keskin kazasının 42 köyünde uğranılan kayıplarla yapılan yardım
hakkında geniş bilgi verir. Bu kuraklıkta Ankara köylerinde nüfusun dörtte
birinin öldüğünü, mühim bir kısmının hicret ettiğini, Keskin kazâsının ve
civarının elli iki bin nüfusundan yirmi bininin telef olduğu, yedi bininin
hicret ettiğini o zamandan kalma belgelerden öğrenmiş bulunuyoruz. 104

1291 (Hicrî)’de Ankara Vâlisinin İstanbul’a çektiği şu telgrafta facianın
büyüklüğünü müşahade edebiliriz: “Ankara etraf kasaba ve karyelerinden
günde 1500-2000 kişinin öldüğü, açlıktan kadın ve çocukların tahammül
edilmez derecede feryat ettikleri, sokak aralarında düşüp öldükleri, salgın
emareleri de görüldüğü...” Ankara ve ilçelerinde meydana gelen kıtlıklar ve
salgın hastalıklar nedeniyle, özellikle gıdasızlıktan hummâya tutulan çok
sayıda kişi vefât etmiştir. 1888 tarihli bir belgede Ankara Vilâyeti’nde (An-
kara, Yozgat, Kırşehir ve Kayseri) yetmiş bine yakın kişinin vefât ettiği anla-
şılmaktadır: “Abidin Paşa’nın vâliliği döneminde Ankara ahâlisinden telef
olana rastlanılmadığı, daha önceki dönemlerde ise kıtlıktan altmış veya
yetmiş bin nüfusun telef olduğu” (BOA.Y.PRK.UM.14/1). Kuraklık ve kıtlık-
tan dolayı Ankara’dan İstanbul’a yoğun göç başlar ve bu göç önlenmeye
çalışılır (BOA.DH.MKT.1434/6). Ayrıca kıtlık yaşanan başka vilayetlerden
de Ankara’ya gelen aileler olmuştur.

1881 yılının yaz aylarında Ankara, korkunç bir çekirge istilasına uğ-
ramıştır. Özellikle Nallıhan, Ayaş, Beypazarı ve Sivrihisar kazalarındaki
tarım alanlarını mahvetmiştir. Çekirge afet halinde Ankara köylerini tam
bir sene kemirircesine silip süpürmüştür. 105
251